نگاهی اجمالی بر خنیاگری و موسیقی لرستان

                                نگاهی اجمالی برخنیاگری وموسیقی لرستان

*موسیقی و روایت

بر اساس قانون فیزیک دعامه و فلسفه پیدایش کل اصوات عالم حتی در کوچکترین جز آن بر حسب مقیاس وزن صداها ، فعلی است که ما حصل اتفاق و فعل و انفعالات فیزیکی پدید می آید . یعنی این که در کل صوت راوی اتفاقات و نتیجه جریانات سان وهم سان است ، واین اصل در واقع فونداستیون روایت به شکلهای گوناگون ومتفاوت در همه بخشهای نقل را شکل می دهد . ودر این باب آن جای که مجموع صوتها به صورت هدفمند در کنارهم نواخته ومعقوله ای را با عنوان موسیقی پدید می آورد ما همه ابعاد مختلف روایت را بر حسب انفعالات فیزیکی گرفته تا حس ، رخداد ، تاریخ ، داستان ... را دروسعتی بی مرز بر حسب ذوق و توان روایتگر موسیقی  می شنویم .  

* روایت درموسیقی لرستان

سرزمین کاسیها مملو از ناب ترین نواها ، نغمه ها ، آواها وترانه های سرآمیزی است که به وسعت اعماق ژرفای فلک روایت و افسانه ها را در خود جا داده است که هر بار به واسطه فعل نواختن و خواندن الواری مجالی جهت نقل وبیان پیدا می کنند و تاثیر: غنا و عشق ، حماسه و رزم ، سوگ و عزا ، فصل وکار،طنزومثل،مذهب وعرفان،حکایت وافسانه ها را بر شنونده خود می گذارد ، چرا در کوتاهترین زمان ممکن به بهترین و کاملترین نحو روایت گری است از تاریخ ، آیین ، فرهنگ ، احساس ، حکایات و داستانهای مردم لرستان . در چهل سرو (مجموع اشعار لکی و لری )که چونان شاهنامه که پاسدارفرهنگ، تاریخ وادبیات پارسی است ستون محکمی است حهت حفاظت و انتقال تمامی داشته های فرهنگی ادبی مردم کاسی، به وضوح در ابیات آن به این مهم می رسیم که کاسیوها ضرورت زمانه و آینده خود را درآن برهه را درک کرده و در راستای سپاس گری از فرهنگ خود و نیاکانشان در  دورانی که هنوز وسایل ثبت وضبط امروزی ابداء نشده بود و سواد خواندن و نوشتن نیز در میان مردم خاص رواج  نداشت بهترین راه را در آن دیدن که همه ابعاد و مسائل پیرلمون زندگی خود را به شعر و ترانه تبدیل و آن را به ارابه خوش نشین نوا و آوا ملودی بسپرند تا موسیقی نوند گری باشد برای نسلهای بعد ، وچه به حق این امانت دار پیر زخم خورده در گذر تاریخ تا به امروز صادقانه و عاشقانه میراث کهن الوار را نسل به نسل ، سینه به سینه انتقال داده است . تا جایکه این امر سبب آن میشود که به صراحت موسیقی کهن لری را همواره از غنی ترین و ریشه دار ترین موسیقی های ایران و جهان بدانیم و ان را به عنوان شناسنامه قوم لر ثبت و به رویت بگذاریم .

*ریشه و منبع روایت در موسیقی لرستان :

با توجه ای سطحی به بافت موسیقی نقش روایت ازانواع مختلف آن را همواره می توانیم به وضوع درپی واسکلت ترانه ببینیم که بیشرین سهم آن را معقوله عشق وغنا ، تعریف شخصیتها واسطورها به خود اختصاص میدهند ،که موسیقی لرستان بعلت قدمت بیش ازشش هزار سال و روحیه خاص مردمانش مستثناء ازاین اصل که نیست هیچ ، بلکه بنیاد وکل بنای ساختمانش را مصالح روایت شکل می دهد.که بیشترین دلیل این امر نوع ترانه سرائی در لرستان برحسب  واژهای است که در ترانه بکار میبرند .چون که مبنع ومرجع ادبی و فرهنگ لغت واژهای لری و لکی دو زبان موجود در خرم آباد گنجینه ای است  به عنوان چهل سرو . چهل سرو که در واقع مجموع اشعاری است که در طول گذر زمان باقدمت تاریخی به اندازه قدمت قوم لر با ریشه های فرهنگی الوار شکل گرفته شده است درخود شعرهای را ثبت کرده  که ویژگیهای خاصی چون موارد زیرا در خود جای داده است .

1-از مهمترین دلایل غنای اشعار چهل سرو که همه تک بیتی نیز می باشند هربیت یا نهایتاً دو بیت آن را یک نفر بیشتر نسروده است که طبق پژوهشات به دست آمده 97% این اشخاص شاعر نبودن وهیچ نام نشانی از سرایندگان انها نیز در دست نیست اما هریک از آنها بر حسب ذوق، تبحردروزن ، درک وشناخت میحط اطراف خود ، نگرش و اعتقاد شخصی ،باورهای دینی وقبیله ای ، بهرگیری از بهترین واژها و لغات ادیبات خاص تیره و تبارخود ... زیباترین شعر را در باب مسئله مورد نظرشان را سروده اند ، که تا به امروز بدون ثبت کتبی به صورت شفای نسل به نسل ،سینه به سینه هزاران سال دست به دست در میان مردم لر چرخیده ورهمکنون به عنوان میراثی گران بهاء درست ما به امانت قرار گرفته است .

2- شاعران ابیات چهل سرو به خاطر تک بیتی بودنشان همواره باید سوژه مد نظر خود را با استفاده از کمترین کلمات درکنار هم میسرودند . لذا این امر سبب می شد درراستای خلق هر بیت چند نکته در شاعر به بالاترین حد خود ظهور پیدا کند : استفاده از کاملترین ودقیقترین واژها دررلستای روایت تم و سوژه مورد نظر . استفاده هوشمندانه از وزن های مختلف . نگاهی ژرف و عمیق به کل زاویای پیرامون موضوع مد نطر جهت روایت کامل آن موضوع . بیان صادقانه ودور ازهر حاشیه و تملق در بحث مورد نظر...

3- اشعار چهل سرو چون درطول تاریخ چند هزار ساله دیار الوارعبورکرده بدون دفع تک بیتی معذالک همواره در مدت هر دوره نیم قرنی حدود 50 بیت دیگر را نیز به مجموع خود افزوده وآنها را وجود خود به ثبت رسانده است . فلذا ما جدای ازموارد عشقی وغنا تنوع وازها ومسائل متعدد دیگری را از جنبهای مختلفی چون تاریخی ، مذهبی ، اعتقادی ، خصوصاً افسانه ها ، داستانهای واقعه ای ، شخصیتهای اسطوره ای ، و وقایع تلخ و شیرین مردم این سرزمین را میبینیم که به صورت ترانه سروده و روایت شده اند.

وهمین ویژگاهیهای منحصر اشعار چهل سرو است که ما ردپای محصوص ابیات و واژهای آن را در تمام ترانه ها و روایت لرستان میبینیم . وچون ابیات و ترانه های که در باب روایت بر حسب واژهای  چهل سرو سروده می شوند ناخواسته وزن بیتها و ترانه و طبعآ ملودی ان نیز از وزن بیتهای چهل سرو تبیعد می کند . هرچند این مورد درکل ترانه و موسیقی لری خصوصاً موسیقی که  به واسطه اصحاب موسیقی که درجند دهه پیش تلاش در راستای به روز کردن و تحول و با سازی موسیقی لرستان را داشته اند صدق نمی کند.

برگرفته شده از هفته نامه شهاب اسمانی(نوشته شده توسط بهزاد پاکدل)